· بهبود مراقبت از بیمار
· بهبود دسترسی و مراقبت پزشکی برای نواحی روستایی و نواحی محروم
· دسترسی بهتر به پزشکان برای مشاوره
· در دسترس قرار دادن امکانات برای پزشکان جهت هدایت معاینات خودکار
· کاهش هزینه های مراقبت های پزشکی ،انتقال بیمار و اسکان وی در مرکز درمانی
· ایجاد خدمات مراقبت پزشکی (در سطح جغرافیایی و جمعیتی وسیع
· کاهش نقل و انتقال بیماران به مراکز درمانی
· ایجاد فضای مراقبت مدیریت شده در بیمارستان ها و مراکز درمانی
پزشکی از راه دور دارای کاربرد متنوع و فنآوری وسیعی است که به منظور افزایش صحت و تندرستی فرد در جامعه صورت گرفته‌است.این پدیده می‌تواند با نوع اطلاعات ارسال شده (مانند آزمایشهای کلینیکی و رادیو گرافی‌ها)، نحوه ارسال این داده مشخص شده و معنی و مفهوم یابد. از پدیده مزبور در موارد زیر می‌توان استفاده عملی نمود:
• بلایای طبیعی و جنگها
• توسعه بهداشت در نقاط صعبالعبور
• کنترل بیماریهای مزمن
• پروازهای هوایی
• مسافرتهای دریایی درجنگها
• تشخیص، درمان، کنترل، پیگیری و مشاوره
• آموزش ارائه کنندگان خدمت و مردم
• منابع اطلاعاتی پزشکی شامل انواع بانکهای اطلاعاتی و پایگاههای دادههای پزشکی
در سال 1959 ، Cecil Whittson نخستین برنامة پزشکی از راه دور عملی را راه اندازی کرد. هدف این برنامه، مراقبت از بیماران روانی و آموزش پزشکی بود. برای هدایت برنامة «گروه درمانی» بیماران روانی از ایدة پزشکی از راه دور مطرح شده بود. همچنین این سیستم برای تعلیم دانشجویان پزشکی استفاده شده بود. با استفاده از ابزارهای ویدئویی اتاق های کلینیک و کلاس های درس به هم متصل شده بودند و ارتباط نزدیکی بین محیط آموزش و شرایط عملی درمان فراهم شده بود.
در سال 1968 بیمارستان عمومی ماساچوست ارتباط ویدئویی میکروویو را بین بیمارستان و فرودگاه Logan بوستون برقرار کرده بود تا مسافران در صورت لزوم امکان دسترسی سریع به پزشک را داشته باشند. حدود 1000 بیمار از این سیستم استفاده کردند.
در سال 1978 برای تامین پوشش پزشکی نواحی دورافتادة کوئیزلند در استرالیا یک شبکة ماهواره ای راه اندازی شد. پیش از ایجاد این شبکه، مشاوران پزشکی از طریق تلفن، رادیو یا خدمات پزشکی هلیکوپتری برای دسترسی به بیماران استفاده می کردند. هدف اصلی این پروژه ارتقاء میزان دسترسی به مراقبت های پزشکی در مناطق بومی بود.
برای تحقق و کاربرد تلهمدیسین در سطح گسترده، می‌توان ابزارهای زیر را به کار گرفت:
1. شبکه اینترنت، جهت آموزش و دسترسی به اطلاعات پزشکی و مشاوره.
2. واقعیت مجازی با استفاده از شبیه‌سازها؛ به این ترتیب که افراد با کمک دستگاه‌های شبیهساز، به صورت آزمایشی، مهار‌‌ت‌ها و آموزش‌های لازم را جهت مواجهه با موقعیت‌های واقعی و حوادث غیرمترقبه، به دست می‌آورند؛ مانند: شبیهسازی فوریت‌های پزشکی در میدان‌های جنگ و یا هنگام وقوع زلزله، سیل، آتش سوزی.
3. استفاده از ویدیو کنفرانس و انجام مشاوره‌های ویدیویی.
4. استفاده از کامپیوترهای جیبی و PDAها، توسط امدادگران، پزشکان و سایر افراد، جهت ارسال اطلاعات لازم و گرفتن مشاوره‌های فوری از هر نقطه از جهان.
5. استفاده از لباسهای هوشمند، جهت ارسال وضعیت شخص به تیم پزشکی؛ مانند ارسال وضعیت و موقعیت جغرافیایی سربازان و مجروحان جنگی به امدادگران
پیشینه استفاده از فنآوری ارتباطات در فرایند درمان، به اواسط قرن هجدهم باز می گردد. در آن زمان از تلگراف و تلفن برای برقراری ارتباط میان اعضای تیم پزشکی استفاده می شد.
نخستین سازمانی که به طور جدی با مسأله پزشکی از راه دور مواجه شد، سازمان ملی فضانوردی ایالات متحده، ناسا بود. آنها نیاز داشتند که وضعیت سلامت فضانوردان خود را در موقعیت های مختلف کنترل نمایند. فضانوردان به کمک سیستم های پزشکی از راه دور به مراکزی نظیر ایستگاه میر مرتبط می شدند و سپس ارتباط ایستگاه با زمین انجام می شد و متخصصان مراکز درمانی بر روی زمین به کنترل و بررسی وضعیت سلامت فضانوردان می پرداختند. معمولا در مسافرت های فضایی کنفرانس های تصویری برنامه ریزی شده ای به طور خصوصی میان فضانوردان و پزشکانشان برگزار می شد و در این جلسات، پزشکان به بررسی وضعیت جسمانی آنها می پرداختند.
برخی از مراحل این فرایند نیازمند زیرسیستم های سخت افزاری پیچیده هستند، مانند جراحی از راه دور که علاوه بر انتقال متن، صوت و تصویر، نیازمند تبدیل، انتقال و بازخوانی فرامین پیچیده و دقیق مکانیکی است. با این حال بخش هایی از پزشکی از راه دور، مانند مشاوره های پزشکی به سادگی قابل انجام هستند. وقتی که پزشک معالج شما از طریق ارسال یک email ساده در مورد وضعیت بیماری شما با یکی از همکارانش در قاره ای دیگر مشورت می کند، در واقع بخشی از یک سیستم Telemedicine را بکار برده است.
استفاده از فناوری‌های ارتباط از راه دور جهت ایجاد ارتقاء یا تسریع خدمات سلامت را پزشکی از راه دور می‌گویند. این سیستم به وسیله بانکهای اطلاعاتی، مرتبط ساختن مراکز درمانی و تیم درمان یا انتقال اطلاعات تشخیصی کار می‌کنم. در واقع پزشکی از راه دور به کاربردن ارتباطات الکترونیکی و فنآوری ارتباطات از راه دور برای انجام و پشتیبانی خدماتی از قبیل مراقبتهای بالینی از راه دور، آموزش و تعلیم دادن در زمینههای مرتبط به تندرستی به متخصصان و بیماران، توسعه بهداشت عمومی و اجرای مدیریت تندرستی است. پزشکی از راه دور یک اصطلاح جدید است که در استفاده از اطلاعات الکترونیک و تکنولوژی‌های ارتباطی برای فراهم آوردن خدمات و حمایت از مصرف‌کنندگان در زمانی که فاصله‌ای بین دو گروه خدمات گیرنده و خدمات دهنده وجود داشته باشد تعریف می‌شود. در حقیقت یک مفهوم جدید نیست این مفهوم برای سال‌های متمادی بصورت تلفن و فکس وجود داشته‌است. این مفهوم قبل از آنکه در سال ۱۹۷۰ توسط توماس برد بصورت پزشکی از راه دور بکار برده شود از ابتدای اختراع تلفن مورد استفاده بوده‌است. در ابتدا پزشکان سعی نمودند تا صداهای قلبی و ریوی را جهت بررسی توسط تلفن به سایر متخصصین انتقال دهند. این مفهوم شامل طیفی از مشاوره تا مراحل تخصصی تر مثل انجام جراحی از راه دور است. در این روش امکان کنترل و مدیریت بحرانهای ایجاد شده در زمینه بهداشت، درمان و سلامت نیز فراهم می‌شود. زمانی که به وسیله اینترنت، آزمایش‌ها و تشخیص‌های پزشکی درباره یک بیمار ی را در اختیار پزشکی دیگر در آن سوی جهان قرار می‌دهید و با وی مشورت می‌کنید، درحقیقت از پزشکی از راه دور استفاده کرده‌اید یا زمانی که یک پزشک معالج از طریق ارسال یک ایمیل ساده در مورد وضعیت بیماری یکی از بیمارانش با یکی از پزشکان متبحر در قاره‌ای دیگر مشورت می‌کند در واقع بخشی از این سیستم را بکار برده‌است. برقراری ارتباط پزشک و بیمار، معاینه از راه دور به کمک ارسال تصاویر رادیولوژی، ارسال سیگنال‌های حیاتی و گزارشهای متنی و صوتی شرح حال بیمار از یک سو و ارایه دستورات به صورت متن یا صوت و یا در مواردی خاص همچون جراحی از راه دور بصورت فرامین مکانیکی توسط پزشک، چرخه یک عملیات پزشکی از راه دور را تشکیل می‌دهد. پزشکی از راه دور مهارتی است که از ابزارهای چند رسانه‌ای بهره می‌گیرد و با استفاده از تعداد زیادی فناوری‌های روز شامل تصویر زنده، صدای زنده، داده‌ها و تصاویر پزشکی، سیستم‌های ارتباطی، متن‌ها، عکس‌ها و پارامترهای حیاتی مرتبط با پزشکی، می‌توان خدمات پزشکی را از فاصله دور به مکانی دیگر ارایه داد.
استفاده از اطلاعات پزشکی از طریق تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات به منظور مراقبت درمانی با هدف ارتقاء وضعیت سلامت بیمار.
امروزه دیگر مرز مشخصی میان علوم وجود ندارد. تخصص های فراوانی در حد فاصل علوم جای گرفته اند که سلامت الکترونیک و تله مدیسین (پزشکی از راه دور) از جمله آنهاست. در نگاه کلی نمی توان این علم را مختص علوم سلامت یا صرفا در حوزه فناوری اطلاعات دانست . واژه تله مدیسین، نخستین بار در سال 1920 بکار گرفته شد .این واژه برای توصیف جنبه های متنوعی از مراقبت های پزشکی از راه دور بکار می رود.
انجمن تله مدیسین بریتانیا، تله مدیسین را چنین تعریف می کند : ارائه خدمات درمانی در جایی که فاصله، فاکتور مهمی محسوب می شود ، توسط متخصصان حرفه ای با استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات برای تبادل اطلاعات صحیح در زمینه تشخیص، درمان و پیشگیری بیماریها و تحقیقات، با بهره گیری از جدیدترین دستاوردها در زمینه خدمات درمانی در راستای تامین هر چه بیشترسلامت افراد.
تله مدیسین یا پزشکی از راه دور روش تازه ای در مراقبت های بهداشتی، تشخیصی و درمانی است که با فرایندهای الکتر ونیکی و ارتباطی پشتیبانی می شود واژه تله مدیسین یا سلامت الکترونیک حدود پانزده سال پیش در کنار واژه هایی همچون پست الکترونیک، دولت الکترونیک و غیره به کار گرفته شد.
منظور از تله مدیسین استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات در پزشکی است با این هدف که بتوان خدمات پزشکی را از راه دور و بدون نیاز با ارتباط معمول و رودروی بیمار و پزشک ار ائه نمود . مهمترین کاربرد تله مدیسین در مشاوره های الکترونیکی، آموزش، تهیه بانک های اطلاعاتی بیماران، هوش مصنوعی و پشتیبانی مدیریت سیستم های درمانی نیز کاربرد دارد. منظور از تله مدیسین یا پزشکی از راه دور انتقال اطلاعات از طریق سیگنال های الکتریکی و خودکار کردن خدمات بالینی و گرفتن مشاوره با کمک تجهیزات پزشکی الکترونیکی است.
بطور کلی منظور از تله مدیسین استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات در پزشکی است با این هدف که بتوان خدمات پزشکی را ازراه دور و بدون نیاز به ارتباط معمول و رودرروی بیمار و پزشک ار ائه کرد که این امر مستلزم انتقال متن، تصویر، صوت، ویدئو و یاسیگنال های تبدیل شده الکتریکی است.
سازمان ملل متحد از تله مدیسین برای پایش وضعیت سربازان حافظ صلح استفاده می کند هر چند سربازان پیش از اعزام، معاینه پزشکی می شوند، اما آنها باز هم در معرض بیماریهای بومی مناطق و یا حوادث هستند. زیر ساخت های ارتباط از راه دور، در مناطق هدف، توسعه یافته اند و در نتیجه، سربازان می توانند از طریق ENT و آزمایشگاهی، اولتراسوند و یا تله کنفرانس ارتباط داشته باشند. محدوده خدمات شامل پزشکی، تشخیص های پزشکی و دندانپزشکی، نتایج ECGسپس برای تخصص های جراحی اعصاب، ارتوپدی، بیماریهای پوستی و دیگر بیماریها گسترش خواهد یافت.
تعریف زیر برای Telehealth توسط "United States office for the advancement of Telehealth" ارائه شده است: «به کار بردن ارتباطات الکترونیکی و تکنولوژی ارتباطات از راه دور برای انجام و پشتیبانی خدماتی از قبیل:مراقبت های بالینی از راه دور، آموزش وتعلیم دادن در مورد امور تندرستی به متخصصان و بیماران، بهداشت عمومی، اجرا و مدیریت تندرستی.»
Telemedicine عموماً به فعالیت های مربوط به مراقبت از بیماران توجه دارد، در حالیکه Teleheath تمامی انواع فعالیت های در رابطه با تندرستی را شامل می شود. eMedicine هم مفهوم بسیار نزدیکی به Telehealth دارد و در واقع همان Telehealth است با این تفاوت که از طریق اینترنت ارائه می شود. مفهوم کلی در این واقعیت نهفته است که تمام این فعالیت ها انتقال اطلاعات در مورد موضوع های در رابطه با تندرستی است که مابین دو یا چند سایت از طریق تکنولوژی ارتباطات از راه دور انجام می شود.
: Healthcare Provider این عنوان به افراد واشخاصی اطلاق می شود که به نحوی ارائه دهنده خدمات مختلف در زمینه های مربوط به تندرستی و سلامتی می باشند. این مجموعه شامل پزشکان، بیمارستان ها و سازمان ها و مؤسسات ارائه دهنده خدمات پزشکی می باشند.
اجزای Telehealth
Telehealth را می توان به سه قسمت عمده و اصلی تقسیم نمود. این سه قسمت دارای مقداری هم پوشانی با یکدیگر نیز می باشند. این سه عبارتند از: Informatics ،Education ،Telemedicine حال در مورد هر یک توضیحات مختصری داده می شود.
Telemedicine (که می توان گفت تعیین حد و مرز آن از بقیه آسانتر است) عبارت است از مراقبت از بیماران از راه دور از طریق تکنولوژی ارتباطات از راه دور که این مراقبت ها شامل کلیه موارد مربوط به پیگیری وضعیت بهبود بیمار از راه دور از طریق پزشک معالج، تجویز داروها و مشخص کردن کلیه فعالیت هایی که بیمار باید انجام ده (مانند ورزش کردن)، پرسش هایی که بیمار می خواهد از پزشک خود بپرسد و موارد دیگرمی شود.
Education، به آموزش های مربوط به تندرستی و سلامتی اشاره دارد که از راه دور انجام می شوند. در یک تقسیم بندی می توان این آموزش ها، را به دو قسمت آموزش هایی که به Providerها داده می شود و آموزش هایی که به بیماران داده می شود تقسیم کرد. در تقسیم بندی دیگر می توان گفت این آموزش ها به آموزش های مداوم و دنباله دار و یا آموزش های مختصر و مقطعی تقسیم می شوند، که این آموزش ها اگر برای پزشکان و Provider Healthcareها باشند، می توانند برای آموزش دادن دوره های ویژه یا تخصص های مورد نیاز (به صورت آموزش های مداوم و دنباله دار) و یا برای آموزش های مورد نیازدر شرایط اضطراری شیوع یک بیماری یا آموزش های مورد نیاز یک پزشک در موارد جزئی ( به صورت آموزش های جزئی و مقطعی) باشند و اگر برای بیماران باشند عموماً به صورت آموزش های مقطعی می باشند که در مورد یک بیماری خاص باید به آنها داده شود.
Informatics (دانش و مطالعه روش های پردازش و ارسال اطلاعات) است که شامل ذخیره و بازیابی و اتقال اطلاعات را برای انجام اهداف مورد نظر مورد مطالعه قرار می دهد، مانند پایگاه داده های مربوط به فهرست کتب و...
واژه Tele Medicine، نخستین بار در سال 1920 بکار گرفته شد، هرچند رشد کاربری آن در حدود 15 سال پیش آغاز گردیده است. انجمن پزشکی از راه دور بریتانیا، پزشکی از راه دور را چنین تعریف می کند:
" ارائه خدمات درمانی در جایی که فاصله، فاکتور مهمی محسوب می شود، توسط متخصصان حرفه ای با استفاده از تکنـولوژی اطلاعات و ارتباطات برای تبادل اطلاعات صحیح در زمینه تشخـیص، درمان و پیشـگیری بیماری ها و تحقیقات، با بهره گـیری از جدید ترین دستاوردها در زمینه خدمات درمانی در راستای تامین هر چه بیشتر سلامت افراد"
پزشکی از راه دور درمان و معالجه پزشکی ای است که از راه دور اعمال می گردد.داده ها و اطلاعات به جای تماس مستقیم از طریق پست الکترونیکی، پست، تلفن و فکس منتقل می شوند. انتقال اطلاعات می تواند بین بیمار و پزشک یا بین پزشکان باشد.
پزشکی از راه دور مهارتی است که از ابزارهای چند رسانه ای بهره می برد و با استفاده از تعداد زیادی فنآوری روز (تصویر زنده، صدای زنده، داده ها و تصاویر پزشکی، سیستم های ارتباطی، متن ها، عکس ها و پارامترهای حیاتی) مرتبط با پزشکی نوعی استقلال از زمان و مکان در زمینه خدمات پزشکی بوجود می آورد.
پیدایش اینترنت و گسترش آن تغییرات زیادی را در هر علم و صنعتی ایجاد کرده‌است، علم پزشکی نیز از این قاعده مستثنی نبوده‌است و اینترنت علاوه بر تأثیراتی که در پیشرفت خود آن داشته‌است در توسعه و بهبود ارائهٔ خدمات پزشکی نیز تأثیرات بسزایی داشته‌است. پس از بوجود آمدن کامپیوتر و پیشرفت آن و پس از آن سیستم‌های اطلاع رسانی پیشرفته از قبیل شبکه‌های کامپیوتری وجهانی شدن اینترنت همگان به این فکر افتادند که از این سیستم‌ها برای اطلاع رسانی به سود خود استفاده کنند. در این میان بخش‌ها ی درمانی نیز به این فکر افتادند تا از طریق اینترنت خدمات بهتری را به کلیه مردم ارائه دهند چون این بخش مهمترین وظیفه را بر عهده داشت. سلامت الکترونیک و ارائه خدمات بهداشتی یکی از زمینههای علم و فناوری است که دارای رشدی فزاینده در زمینه بهداشتی- درمانی در جهان است. در واقع سلامت الکترونیک، یک واژه جدید است که برای توصیف آن نیاز به استفاده ترکیبی از فناوری اطلاعات و ارتباطات الکترونیکی در بخش سلامت و درمان داریم. سلامت الکترونیک روش تازه‌ای در مراقبتهای بهداشتی، تشخیصی و درمانی است که با فرایندهای الکترونیکی و ارتباطی پشتیبانی می‌شود. در این سیستم همه خدمات بهداشتی اعم از پرونده الکترونیک بیمار، تله مدیسین، پزشکی بر اساس شواهد، اطلاع رسانی به شهروندان، اطلاع رسانی به متخصصان و تیم‌های مجازی پزشکی ارائه می‌شود. تله مدیسین پلی ارتباطی میان علوم پزشکی و مهندسی است و در آن جامعه پزشکی از امکانات مهندسی برای ارتقای سطح سلامت جامعه استفاده می‌کند.
امروزه فناوری اطلاعات در تمام زمینه ها رسوخ کرده است و چهره بسیاری از پدیده ها را دگرگون ساخته است. در زمینه پزشکی نیز استفاده از این فناوری در حال تبدیل شدن به یک نیاز است.
پزشکی از راه دور در حقیقت یک مفهوم عام است که برای توصیف جنبه های متنوعی از مراقبت های پزشکی از راه دور بکار می رود. ایده اصلی پزشکی از راه دور انتقال اطلاعات از طریق سیگنال های الکتریکی و خودکار کردن خدمات بالینی و گرفتن مشاوره و . . . توسط تجهیزات پزشکی الکترونیکی است.
پزشکی از راه دور اصطلاحی جدید است که در استفاده از اطلاعات الکترونیک و تکنولوژی‌های ارتباطی برای فراهم آوردن خدمات و حمایت از مصرف‌کنندگان در زمانی که فاصله‌ای بین دو گروه خدمات گیرنده و خدمات دهنده وجود داشته باشد تعریف می‌شود. از جمله اهداف پزشک از راه دور بهبود مراقبت از بیمار، بهبود دسترسی و مراقبت پزشکی برای نواحی روستایی و محروم، دسترسی بهتر به پزشکان جهت مشاوره، در دسترس قرار دادن امکانات برای پزشکان جهت هدایت معاینات خودکار، کاهش هزینه‌های مراقبتهای پزشکی، ایجاد خدمات مراقبت پزشکی (در سطح جغرافیایی و جمعیتی وسیع)، کاهش نقل و انتقال بیماران به مراکز درمانی می‌باشد.پزشکی از راه دور شامل مشاوره از راه دور، آموزش الکترونیکی پایش از راه دور، جراحی از راه دور، درمان امراض پوستی از راه دور، تصویربرداری التراسوند از راه دور، آسیب‌شناسی از راه دور، درمان اختلالات شناختی از راه دور می‌باشد امروزه پزشکی از راه دور تا حدی پیشرفت کرده‌است که امکان انجام جراحی از راه دور نیز به وجود آمده‌است. یعنی یک جراح حاذق در یک کشور با بهره گیری ازارتباطات اینترنتی بسیار قوی و زیرساخت‌های فنی دقیق، این امکان را می‌یابد که در یک اتاق جراحی درکشور دیگری، به وسیله ربات‌ها، عمل جراحی انجام دهد.
در این گزارش ابتدا به تعریف مفهوم Telemedicine و تاریخچه آن می پردازیم. سپس انواع کاربردهای آن در زمینه های مختلف پزشکی شرح داده می شود. در ادامه به بررسی برخی از فعالیتهای انجام شده در این زمینه در ایران پرداخته شده و نمونه هایی از جدیدترین تجهیزات مربوط به Telemedicine در سطح دنیا نیزمعرفی می گردند. در انتها پیشنهاداتی در این زمینه ارائه شده است.